Odzyskanie niepodległości przez Polskę okupione było wysoką daniną krwi. Nie każdy jednak mógł walczyć o wolność Ojczyzny. Część Polaków życiowe losy skierowały na tereny Rosji, gdzie toczyła się wojna domowa między czerwonymi i białymi.

Historia Henryka Dmochowskiego (ur. 1894-04-13 w Dmochach-Przeczkach) idealnie wpisuje się w powyższy obraz. Jego życiorys pokazuje jak skomplikowane były losy Polaków, którym przyszło żyć na początku XX wieku. Historię tą możemy poznać dzięki uprzejmości jednego z przedstawicieli rodu Dmochowskich – Roberta Dmochowskiego, który udostępnił życiorys Henryka Dmochowskiego przechowywany w Wojskowym Biurze Historycznym w Warszawie. W bazie danych figuruje jako b. oficer armii rosyjskiej.

Henryk Dmochowski był synem Antoniego i Marianny z Krawczyńskich. Warto dodać, że jest potomkiem Marcina Dmochowskiego i Teresy Zaremby, małżeństwa, którego dzieci rodziły się w Dmochach-Kudłach. Przynajmniej trzy linie potomków do dziś żyją w podczyżewskich wsiach.

Zapraszamy do lektury życiorysu Henryka Dmochowskiego.

Życiorys Henryka Dmochowskiego

Henryk Dmochowski syn Antoniego i Marianny urodził się w 1894 r. we wsi Dmochach-Przeczkach gminy Dmochy-Glinki powiatu Ostrowskiego woj. Białostockiego (obecnie Gmina Czyżew, województwo podlaskie), szkołę ludową zakończył w 1910 r. w mieście Czyżewie i do 1914 r. pozostawał przy rodzinie pracując na roli, w miesiącu wrześniu 1914 r. opuścił ziemię ojczystą wyjeżdża do stolicy ros. Petersburga gdzie kształcił się przydatnie (?) dla zdania egzaminu do państwowego instytutu elektro-technicznego imienia Aleksandra III-go i w 1915 r. zostaje przyjęty na pierwszy kurs wspomnianego instytutu, a w końcu 1916 r. zostaje powołany do wojska ros. i przydzielony do batalionu studenckiego w Niżnym-Nowogrodzie, skąd delegowany na kursa wojenno-techniczne do Petersburga przy Inżynieryjnej Szkole Wojennej, a po ukończeniu tego kursu zdaje egzamin w szkole praporszczykoz (?) w Greńbawnici (?) na oficera wojska technicznego, skąd dostaje przydział do 2-go stroitelstwa (?) 12 armii wschodniej, gdzie pełnił służbę w 5-tej Inżynieryjnej Drużynie jako oficer sztabu drużyny do dnia 30 VII 1917 r. z dniem tym zostając raniony i kontuzjowany w miejscowości Wałk-Wolmiar (?) (przyp. najprawdopodobniej miasto historyczne Wałk podzielone obecnie między Łotwę i Estonię) kraju przybałtyckiego, leczył się w szpitalu Wszechrosyjskiego Związku Miasta (Ziemgor, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ziemgor) w mieście Jamburgu (przyp. Kingisepp, miasto w Rosji, w obwodzie leningradzkim, nad rzeką Ługa, 137 kilometrów na zachód od Petersburga) do dnia 20 IX 1917 i od tej daty zostaje wcielony do tejże drużyny inżynieryjnej gdzie przebywał do czasu ostatecznego zlikwidowania technicznej pomocy armii przez bolszewicką gwardię czerwoną tj. dnia 16 maja 1918 r. zostaje zdemobilizowany przez Petersburskiego Wojennego Komisarza i od dnia tego byłem czynnym członkiem polskiej straży obywatelskiej, aż do rozwiązania przez bolszewickie władze przedstawicielstwa polskiego w osobie p. Lednickiego (Aleksander Lednicki, https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Lednicki). 

Aby uniknąć prześladowań udaje się z grupą oficerów do miasta Samary dla połączenia się z grupą powstańczą przeciw bolszewickiej gwardii i dnia 8 lipca 1918 r. zostaje powołany przez Rząd Zgromadzenia Narodowego na służbę wojskową z przydziałem do I-go Saniowskiego batalionu pancernych pociągów i otrzymuje nominację na Kierownika defensywy i Naczelnika Obozu, skąd dnia 10 stycznia 1919 r. zostaje przeniesiony do szpitala wojennego w mieście Omsku dla leczenia odniesionych ran i przyznany przez Komisję Lekarską za zdolnego jedynie do służby pozafrontowej z zaliczeniem do rezerwy oficerów Omskiego Wojennego Okręgu od dnia 25 lutego 1919 r., gdzie Dekretem Naczelnika Państwa Admirała Kołczaka (https://pl.wikipedia.org/wiki/Rząd_Rosyjski_(1918–1920)) zostaje mianowany podporucznikiem za waleczność i czynności odznaczenia służbowego w armii Samarskiej. 

Dnia 28 kwietnia 1919 na wniosek Dowódcy Omskiego Wojennego Okręgu gen. Natkowskiego (?) zostaje delegowany z rozporządzenia Ministerstwa Marynarki, gdzie dnia 5 maja 1919 r. zostaje mianowany Komendantem Statku rzecznego „Aleksy” na rzece Kamie z przydałem do Sztabu rzecznej bazy bojowej flotylli w mieście Permie (https://pl.wikipedia.org/wiki/Perm_(miasto) ), a skąd z powodu cofnięcia się przed bolszewikami dnia 10 sierpnia 1919 r. zostaje mianowany pomocnikiem Komendanta Stacji Rzecznej w st. Omsku, gdzie Dekretem Admirała Kołczaka (https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksandr_Kołczak) zostaje przeniesiony na pporucz. po Admirała z przydzieleniem do Sztabu Rzecznej bojowej flotylli w mieście Tomsku (https://pl.wikipedia.org/wiki/Tomsk) jako dyżurny oficer bazy, gdzie zostaje wzięty do niewoli przez bolszewików i dnia 9 października 1919 osadzony do obozu internowanych obcopoddanych i na skutek choroby tyfusu plamistego zwolniony z obozu internowanych i przekazany do ewidencji Komitetu Opieki nad chorymi i inwalidami starej armii, gdzie Komisja Lekarska przyznała inwalidzkość II-giej gurpy, na podstawie tego orzeczenia dostaje zezwolenie na powrót do swojej Ojczyzny, granicę sowiecko-polską przekroczyłem dnia 1 czerwca 1922 r. przez punkt graniczny Stołpce (https://pl.wikipedia.org/wiki/Stołpce)

Dnia 30 sierpnia 1922 zarejestrowany w PKU Ostrów Mazowiecka jako oficer byłej armii rosyjskiej i dnia 16 czerwca 1924 r. zostaje uznany przez Szefostwo (???) D.O.K. Nr. 1. Komisja (???) za zdolnego jedynie do służby pozafrontowej.

Czyżew, dnia 25 czerwca 1924 r.

H. Dmochowski